چند‌ سروده از آرسنی تارکوفسکی

 

آرسنی الکساندرویچ تارکوفسکی Арсений Александрович Тарковский  (۲۵جون ۱۹۰۷ زاده در شهر یلیسوت‌گراد در خرسون شوروی  که اینک در اوکرائین کروپی‌وِنیتسکی خوانده می‌شود. درگذشت در مسکو در ۲۷ می ۱۹۸۹) - پدر کارگردان پرآوازه‌ی سینمای  روس  آندری تارکوفسکی که پیش از پدرش درگذشت- چه در روسیه‌شوروی پیش از یلستین و چه در روسیه  کنونی به آوند «سروده سرائی راستین»، هم‌تراز با سروده‌سرایانی ارجمند همچون اوسیپ ماندلشتام، شناخته ‌می‌شود.  سروده سرائی که آنا آخماتووا  در باره‌ او نوشته است:

 در میان سروده‌سرایان هم‌روزگار تنها تارکوفسکی ست که به  آکنده‌گی ناوابسته می‌باشد و به راه خودش می‌رود.  او مهین‌ترین ویژه‌گی یک سروده‌سرا را داراست چیزی ‌که من ‌آنرا حق‌تولد می‌خوانم.

او سروده‌های ابوالعلا معری سروده‌سرای عرب و نظامی‌گنجوی و سروده سرایان دیگری از ارمنستان و گرجستان و ترکمن و صرب و چچن را به روسی برگردان نموده بود.

اگرچه تارکوفسکی در جنگ جهانی دوم به آوند خبرنگار گاه‌نامه‌ی ارتش شوروی «آژیر جنگ» Боевая тревога   و زخمی شدن در نبرد که در پی‌آمد ‌آن  پای خودرا از برای  عفونت گانگاریا از دست داد، اما پس از این که  آندری ژدانوف، دبیر کمیته مرکزی حزب کمونیست، کارهای آخماتووا و میخائیل زوشچنکو، را  از دید ایدئولوژیک به زیر چالش کشید، کتاب تارکوفسکی در سال ۱۹۴۶،  با این‌که برای انتشار پذیرفته شده بود، پس گرفته شد. تنهادر سال ۱۹۶۲ پس از استالین‌زدائی خروشچف  بود که او توانست  نخستین اثرخود را زیر‌آوند «پیش از برف» در ۵۵ ساله‌گی منتشر کند. اگرچه کارهای او با فیلم‌های پسرش آئینه (۱۹۷۴ ) و  مزاحم  (۱۹۷۹) که دربرگیر برخی از سروده‌های او بود در غرب  شناخته شد. 

برگردان سروده‌های  تارکوفسکی کاری دشوارست زیرا او از همه‌ی زیبا‌ئی وزن‌ها و گام‌های سروده‌های روس و واژه‌های آهنگین  و قافیه بهره می‌گیرد که در برگردان ناپدید می ‌شوند. با این همه، هنوز  سروده‌های او که طیف گسترده‌ئی از سیاهی و تاریکی و رنج تا روشنائی و امید و زیبا‌ئی را دربر می‌گیرند  در برگردان زیبا و اندیشه برانگیز می‌مانند.

این رویائی ست که دیدم و این ست رویائی که می‌بینم

این رویائی ست که دیدم  و این‌ست رویائی که می‌بینم  

و روزی این رویا را به دگر باره خواهم دید

این همه تکرار خواهد شد. و همه‌شان روی‌خواهندداد

وشما همه‌آنچه را که من به رویا دیده‌ام در رویا خواهید دید.

در سوئی  دور از ما و در سوئی دور از جهان 

موج از پی موج  می‌آید  تا در  کرانه‌ئی بشکند

بر هر موج اختری ست، کسی ست، پرنده‌ئی ست

رویا‌ها، واقعیت ، مرگ .  موجی  از  پس موج

نیاز به تاریخی نیست، من بودم‌، من هستم‌، من خواهم بود.

زندگی شگفتی‌ئی از شگفتی‌هاست ، و من برای درشگفت شدن 

همچون یتیمی به زانو افتاده خویشتن را رها می‌کنم،

تنها، میان آینه‌ها ، زندانی ‌شده در میان بازتاب‌ها،

شهرها، دریاها، بازتاب‌های بلورین رنگین کمان، 

مادری با چشمانی اشک‌آلود ، کودکی را  به  روی زانو می‌نهد.

И это снилось мне, и это снится мне

И это снилось мне, и это снится мне,
И это мне ещё когда-нибудь приснится,
И повторится всё, и всё довоплотится,
И вам приснится всё, что видел я во сне.

Там, в стороне от нас, от мира в стороне
Волна идёт вослед волне о берег биться,
А на волне звезда, и человек, и птица,
И явь, и сны, и смерть — волна вослед волне.

Не надо мне числа: я был, и есмь, и буду,
Жизнь — чудо из чудес, и на колени чуду
Один, как сирота, я сам себя кладу,
Один, среди зеркал — в ограде отражений
Морей и городов, лучащихся в чаду.
И мать в слезах берёт ребёнка на колени.

زندگی، زندگی

۱

من به شگون باور ندارم و از پیش‌گوئی نمی‌هراسم 
من نه  از بهتان می‌گریزم و نه از شرنگ

مرگی در میانه نیست.

همه جاودانه‌اند و نیز همه چیز.

هراس از مرگ در هفده ساله‌گی  یا هفتادساله‌گی 

بی‌هوده‌ست.  تنها اینجا  و اینک و نور هست 

نه مرگی هست  و نه تاریکی

همه‌‌ی ما  هم‌اکنون در کناره‌ی دریائیم 
من یکی از آنهایم  که  تور را می‌کشند

هنگامی که  گروهی از ماهیان جاودانگی در گذرند

۲ 

اگر در خانه‌ئی زندگ کنی، خانه فرو نخواهدریخت.

من هرکدام از سده ها را فرا خواهم خواند،

سپس به ‌آن اندر خواهم شد و  درآن خانه‌ئی خواهم ساخت،

از این روست که فرزندان‌تان و همسران‌تان، 

بر سر یک میز بامن خواهند نشست.

و چنین خواهد بود با نیاکان‌تان و نوادگان‌تان:

آینده هم‌اینک رخ خواهد‌ داد:

اگر من اندکی دست خودرا بالا ببرم

هر پنج پرتو روشنائی باتو خواهدماند،

من هر  روز استخوان های گردنم را، گوئی چون تخته‌های چوب 

برای پاسداری از گذشته به کاربرده‌ام.

من زمان را با زنجیره‌های نقشه‌برداری اندازه گرفتم

و درازای آن‌را  همچون کوه اورال درنوردیدم  

۳

من سن‌اَم را به اندازه‌ی خودم دوخته‌ام

ما به سوی جنوب به راه افتادیم، وبرفراز دشت گرد و خاک پراکندیم.

از علف‌های بلند دود برخاست و ملخی رقصید

شاخک‌هایش را به‌نعل اسب‌اَم چسبانید و    همچون راهبی پیشگو

مرا به نابودی  هراس داد.

من سرنوشت‌اَم را به زین اسب‌ام بستم 

و حتی اینک ‌در هنگام‌هائی که می‌آیند،

مانند کودکان  روی رکاب می‌ایستم.

من از بی‌مرگی خرسندم

تا که خون من از سنی به سن دیگر روانه شود.

با این همه برای گوشه‌ئی که می‌توانستم به گرمای ‌آن باور کنم

همه‌ی زندگی‌اَم را به خرسندی می‌دادم

به هر هنگام که سوزن‌ او در پروازاَش

نخ مرا به  گرد جهان می‌کشانید. 

Жизнь, жизнь

I

Предчувствиям не верю, и примет

Я не боюсь. Ни клеветы, ни яда

Я не бегу. На свете смерти нет:

Бессмертны все. Бессмертно всё. Не надо

Бояться смерти ни в семнадцать лет,

Ни в семьдесят. Есть только явь и свет,

Ни тьмы, ни смерти нет на этом свете.

Мы все уже на берегу морском,

И я из тех, кто выбирает сети,

Когда идет бессмертье косяком.

II

Живите в доме — и не рухнет дом.

Я вызову любое из столетий,

Войду в него и дом построю в нем.

Вот почему со мною ваши дети

И жены ваши за одним столом, -

А стол один и прадеду и внуку:

Грядущее свершается сейчас,

И если я приподымаю руку,

Все пять лучей останутся у вас.

Я каждый день минувшего, как крепью,

Ключицами своими подпирал,

Измерил время землемерной цепью

И сквозь него прошел, как сквозь Урал.

III

Я век себе по росту подбирал.

Мы шли на юг, держали пыль над степью;

Бурьян чадил; кузнечик баловал,

Подковы трогал усом, и пророчил,

И гибелью грозил мне, как монах.

Судьбу свою к седлу я приторочил;

Я и сейчас в грядущих временах,

Как мальчик, привстаю на стременах.

Мне моего бессмертия довольно,

Чтоб кровь моя из века в век текла.

За верный угол ровного тепла

Я жизнью заплатил бы своевольно,

Когда б ее летучая игла

Меня, как нить, по свету не вела.

نخستین دیدارها

ما هر دم از دیدارهای‌مان را
هم‌چون پدیداری ‌انگاری زیبا جشن گرفتیم

تنها ما دوتن در همه‌ی جهان‌.

تو گستاخ‌تر، سبک‌تر از بال پرنده

همچون افتادنی به سرگیجه، جهیدی

به پائین‌پله‌ها به سوی قلمرو‌اَت

درمیان یاس‌های بنفش نمناک

در آن‌سوی آئینه

و در گوی بلورین رودخانه‌های تپنده را دیدم و

تپه‌ها را در زیر حلقه‌های دود و دریاهای درخشان را

 تو بر تخت پادشاهی، هنگامی که گوی بلورین را به دست داشتی

به خواب رفته بودی

وخدای را سپاس ، که از آن من بودی

هنگامی که بیدار شدی دگرگون گشتی

واژه‌نامه‌ی غلغله مردمان

تا سخنرانی‌‌اَت سرشارشد ، و با قدرتی پرطنین 

میانای نوی واژه‌ئی را که به کاربردی آشکارنمودی. میانای آن پادشاه بود

همه چیز در جهان دگرگونه بود

حتی ساده ترین چیزها، تُنگ آب، لگن

هنگامی ‌که آبی طبقه‌طبقه ‌شده‌‌ی و سنگ‌سان

مانند نگهبانی میان ما ایستاد.

 

ما را باخود بردند، کسی چه می‌داند به کجا 

در برابر ما تصویرهائی سراب‌گونه گشوده شد.

شهرهائی که از شگفتی ساخته شده بودند.

پره‌های نعنا خودرا زیر پاهای ما می‌گسترانیدند

پرنده ها با ما همسفر شدند.

ماهی‌ها برای خوش‌آمد به ما از رودخانه می‌جهیدند.

و آسمان بر فراز ما صاف می‌شد.

در همان حال که در پشت سرما تقدیر می‌آمد

و تیغه‌‌ی داسش را در هوا تکان می‌داد

Первые свидания

Свиданий наших каждое мгновенье
Мы праздновали, как богоявленье,
Одни на целом свете. Ты была
Смелей и легче птичьего крыла,
По лестнице, как головокруженье,
Через ступень сбегала и вела
Сквозь влажную сирень в свои владенья
С той стороны зеркального стекла.Когда настала ночь, была мне милость
Дарована, алтарные врата
Отворены, и в темноте светилась
И медленно клонилась нагота,
И, просыпаясь: «Будь благословенна!» —
Я говорил и знал, что дерзновенно
Мое благословенье: ты спала,
И тронуть веки синевой вселенной
К тебе сирень тянулась со стола,
И синевою тронутые веки
Спокойны были, и рука тепла.А в хрустале пульсировали реки,
Дымились горы, брезжили моря,
И ты держала сферу на ладони
Хрустальную, и ты спала на троне,
И — боже правый! — ты была моя.
Ты пробудилась и преобразила
Вседневный человеческий словарь,
И речь по горло полнозвучной силой
Наполнилась, и слово ты раскрыло
Свой новый смысл и означало царь.На свете все преобразилось, даже
Простые вещи — таз, кувшин, — когда
Стояла между нами, как на страже,
Слоистая и твердая вода.Нас повело неведомо куда.
Пред нами расступались, как миражи,
Построенные чудом города,
Сама ложилась мята нам под ноги,
И птицам с нами было по дороге,
И рыбы подымались по реке,
И небо развернулось пред глазами…
Когда судьба по следу шла за нами,
Как сумасшедший с бритвою в руке.

از دیروز صبح چشم به راهت بودم 

از دیروز صبح چشم به راهت بودم

آنها گمان می‌کردند که نخواهی آمد.

به یادت هست هوا چه‌گونه بود؟ 

مانند یک روز تعطیل، و من بدون کت بیرون رفتم‌ 
امروز آمد،  و آنها برای‌مان برنامه چیدند.

روزی به خصوص تیره

وتا دیروقت که باران می‌بارید 

وقطره‌‌ها روی شاخه های سرد به هم می‌چسبیدند، نه  سخنی برای دلجوئی و نه دستمالی برای پاک کردن اشک ... 

С утра я тебя дожидался вчера

С утра я тебя дожидался вчера,
Они догадались, что ты не придешь,
Ты помнишь, какая погода была?
Как в праздник! И я выходил без пальто.Сегодня пришла, и устроили нам
Какой-то особенно пасмурный день,
И дождь, и особенно поздний час,
И капли бегут по холодным ветвям.Ни словом унять, ни платком утереть…